Deprem sonrası tartışılan EMASYA protokolü nedir, neden ve ne zaman kaldırıldı?

Kahramanmaraş'ta meydana gelen depremlerin ardından gündeme gelen konulardan biri de EMASYA protokolü oldu. Hatta depremzedelere ilk müdahalede geç kalınmasına nedenlerden biri olarak, söz konusu protokolün artık uygulanmıyor olması da gösterildi. 

EMASYA protokolünedir?

"Emniyet-Asayiş-Yardımlaşma" ifadelerinin kısaltılmışı olan EMASYA protokolü, dönemin Genelkurmay Harekat Başkanı Korgeneral Çetin Doğan ile İçişleri Bakanlığı Müsteşarı Teoman Ünüsan arasında 7 Temmuz 1997'da imzalandı.

Protokol, askerin, polisin yeterli olmadığı durumlarda toplumsal olaylara müdahalesine yönelik zorunlu bir düzenlemeydi. Bu çerçevede, iki bakanlık arasında kimin ne yapacağı önceden belirleniyordu.

27 maddeden oluşan protokolün ilk amacı, Valiliğin talep etmesi halinde ülkede teröre ilişkin tehdit oluşturan durumlarda, askeri kuvvetlere gecikmeksizin müdahale etme imkanı verilmesiydi. 

Böylece Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) birlikleri, yine sivil otoritenin emrinde kalarak yani sadece Valiliğin isteği doğrultusunda üstlerinden emir beklemeksizin müdahaleye mecbur kılınmıştı. 

Doğal afet durumunda da TSK desteği

Bu arada protokol, sadece terörle ilişkili toplumsal olaylarda değil aynı zamanda yangın, deprem, sel gibi doğal afet durumunda da yine valiliğin gerekli görmesi halinde askerden yardım alınmasını sağlıyordu. Amaç, sivil otoritenin kontrolünde koordinasyon ve işbirliği ile kamu düzeninin sağlanması olarak belirlenmişti. 

İlk 99 depreminde uygulandı

Protokol, ilk olarak ise 17 Ağustos 1999 depreminde hayata geçirildi. O dönem, 34 bine yakın TSK personelinin hızlıca depremzedelere müdahale etmesi sayesinde kurtarılan kişi sayısının arttığı söyleniyor. TSK'nın deprem raporuna göre de afetin ilk anından itibaren kriz merkezleri oluşturularak müdahale edildi. 

Son depremlerle beraber askerin arama kurtarma çalışmalarındaki rolü oldukça tartışıldı. Sosyal medyada birçok kişi "asker neden bölgede değil" eleştirisi getirdi.

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Kahramanmaraş'taki depremler sonrası arama kurtarma çalışmalarına "3 bin 500 personelin katıldığını" ifade etmişti.

Ne zaman ve neden kaldırıldı?

EMASYA Protokolü 2010 yılında ise "Balyoz planına" zemin hazırladığı ileri sürülerek, terörle mücadelede etkinlik gerekçesiyle yürürlükten kaldırıldı.

Ancak protokol 6 yıl sonra 14 Temmuz 2016’da 6722 sayılı yasa ile tekrar yürürlüğe girdi. O gün resmi Gazete’de uygulamaya konulduğu yayınlanan protokol, 15 Temmuz darbe girişiminden sonra da kaldırıldı.