Seçimlerde iki farklı meclise oy verilecek. Birincisi Meclis, diğeri ise Uzmanlar Meclisi. Parlamento seçimleri dört yılda bir, Uzmanlar Meclisi seçimleri ise sekiz yılda bir yapılıyor.
Uzmanlar Meclisi, İran'ın ruhani liderini seçen, görevden alan ve denetleyen yapıdır. İran Anayasayı Koruma Konseyi her parlamento için adayları onaylıyor. Bu konsey İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney tarafından atanıyor.
BBC Türkçe Haber'in haberine göre, 2009'da protestolara yol açan tartışmalı seçimlerin ardından en ufak eleştiride bulunan adaylar bile yarıştan elendi.
Bu parlamento seçimleri için Anayasa Koruma Konseyi 290 sandalyeli parlamentoya rekor sayıda adayı kabul etti. Seçimlerdeki 15 bin 200 adayın yalnızca 30'u reformcu kanatta yer alıyor.
Muhafazakarlar 2004'ten bu yana parlamentoda çoğunluğa sahip ve durumun değişmesi beklenmiyor.
Önceki seçimlerde reformcu kamp, adayları yarışa katılmaya ve insanları sandık başına gitmeye teşvik etmişti. Ancak bu seçimde ilk kez “anlamsız, rekabetten uzak, adaletsiz ve etkisiz” bir seçime katılmayı reddediyorlar.
Seçimler sosyal özgürlükler ve ekonomi açısından önemli bir rol oynamıyor; Bu konularda nihai karar her zaman İran'ın ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney'e aittir. Bugünkü seçimlere katılımın düşük olması bekleniyor.
2020 yılında %42 gibi rekor bir katılım oranı yaşandı; Önceki seçimlerde seçmen katılımı genel olarak yüzde 50'nin üzerindeydi. En yüksek katılım yüzde 62 ile 2016 yılında gerçekleşti.
2021'de yapılan son seçimlerde katılım yüzde 49'da kalmıştı.
Ülke tarihinde ilk kez 3,7 milyon oy geçersiz sayıldı.
Sonraki yıllarda seçmen katılımı azaldıkça protestoların sıklığı arttı. 2017 ve 2019'daki protestolar da şiddetle bastırıldı.
HÜKÜMETE YÖNELİK ELEŞTİREL SESLER DE YÜKSELEBİLİR
Aynı zamanda, daha önce hükümeti destekleyen muhafazakar gruplar arasında da seçmen katılımı düştü. Bu kesimlerden de hükümeti eleştiren sesler çıkabiliyor.
Hamaney ile tanışan muhafazakar öğrencilerin konuşmaları çoğunlukla kötü ekonomik ve sosyal koşullara yönelik eleştirilerle dolu.
Batı'ya ve İsrail'e yönelik politikalar da etkisiz ve çıkar odaklı olmakla eleştiriliyor. Hamaney ise seçimlerin zorunluluk olduğunu vurgulayarak takipçilerinin katılımını artırmaya çalışıyor.
Yetkililer seçimlerin özgür ve adil olduğu konusunda ısrar etmeye devam ediyor. Sokaklarda seçim coşkusunu görmek pek mümkün değil; Bazı kamuoyu yoklamalarına göre pek çok kişi seçimlerin yapılacağını bilmiyor.
2022 yılında 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin şapka takmadığı için tutuklanıp hayatını kaybetmesinin ardından yüksek katılımlı protestolar düzenlendi. Yüzlerce insan öldü, binlercesi yaralandı ve binlercesi cezaevinde kaldı.
Bu protestoların ardından siyasi ve sosyal bağlam daha da baskıcı hale geldi. Ekonomik krizin etkileri güçlü bir şekilde hissedilmeye devam ediyor; İran Merkez Bankası'nın sonbahar açıklamasına göre, veri yayınlanmayan altı ayın ardından enflasyon %56 seviyesindeydi.
Hükümetin ekonomik vaatlerini yerine getirememesi de çaresizliği artırıyor.
