Deprem nedeniyle seçimler ertelenebilir mi? Anayasa ne diyor?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın TBMM'deki oylamanın ardından 10 ilde olağanüstü hal ilan etmesi normalde 18 Haziran'da yapılması gereken fakat 14 Mayıs'a çekilmesi düşünülen seçimlerin ertelenme olasılığını gündeme taşıdı. 

Perşembe günü Reuters'a konuşan bir Türk yetkili  "Şu anda göründüğü kadarıyla seçimlerin 14 Mayıs'ta yapılmasının önünde ciddi engeller olduğunu" dile getirdi. 

İsmi açıklanmayan yetkili, deprem bölgesinde ülke nüfusunun yüzde 15'inin yaşadığına ve üç aylık olağanüstü hal ilan edildiğine dikkat çekerek seçimle ilgili bir karar vermek için henüz çok erken olduğunu belirtti.

Yetkili, "Yeni bir seçim döneminden çıkmış gibiyiz. Gelişmelere bakacağız ama şu anda 14 Mayıs'ta seçim yapılması konusunda çok ciddi zorluklar var" diye konuştu.

• Reuters'a konuşan Türk yetkili: 14 Mayıs'taki seçimler ertelenebilir

Yüksek Seçim Kurulu ve AK Parti kanadından şu anda erteleme konusunda bir açıklama gelmezken İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener Murat Yetkin'e verdiği röportajda 14 Mayıs ihtimalinin zayıfladığını ve 18 Haziran'da seçimlerin yapılacağını düşündüğünü ifade etti. CHP kulislerinde ise Erdoğan'ın seçimi bir yıl geriye atmak için baskı yaptığı savı ileri sürülüyor. 

Peki seçimin ertelenmesi olasılığı var mı? Başta Anayasa olmak üzere kanunlar bu konuda ne tür maddelere sahip? YSK ve Anayasa Mahkemesi gibi kurumlar tarihin ileriye atılmasında nasıl bir rol oynayabilir?

Anayasa: "Sadece savaş olursa seçim ertelenebilir"

Seçimin geri bırakılması

MADDE 5 – (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır.

(2) Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.

Anayasa’nın 78. maddesine bağlı olarak 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 5. Maddesi 

Anayasa’nın 78. maddesine bağlı olarak 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 5. Maddesi Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sadece savaş hali nedeniyle ve ancak bu nedenden kaynaklanan TBMM kararı ile 1 yıl ertelenebileceğini net bir şekilde belirtiyor. 

5. Madde'nin 'Seçimin geriye bırakılması' başlıklı bendinde "Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır" ibaresi mevcut.  

Bu da depremin bir savaş olmadığını ileri süren ve bu sebeple de seçimlerin ertelenemeyeceğini belirten birçok hukukçunun temel dayanağını oluşturuyor. 

• Deprem bölgesinde ilan edilen OHAL süreci nasıl işleyecek?

YSK seçim erteleme kararı alabilir mi?

Yüksek Seçim Kurulunun temel görev ve yetkileri, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 79’uncu maddesi ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 14’üncü maddesinde ve 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 6’ncı maddesinde düzenlenmiş durumda. 

Bu maddelerdeki görev ve yetkiler dışında 298 sayılı Kanun’un diğer maddeleri, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu, 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun, 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun, 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu ve diğer kanunlarda da Yüksek Seçim Kuruluna verilmiş olan görevler bulunuyor. 

Yüksek Seçim Kurulu, ülkemizdeki seçimlerin başlamasından bitimine kadar başta Anayasa olmak üzere; 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile diğer seçim kanunlarına uygun olarak seçimlerin yönetim ve denetim işlemlerinin adil ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak düzenlemeleri yapan, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleyen ve kesin olarak karara bağlayan, seçim sonuçlarını güvenli ve hızlı bir şekilde kamuoyuna duyuran Anayasal bir Kuruldur.

YSK'nın görev tanımı 

YSK'nın Anayasa'daki görev tanımı çerçevesinde kararlarına itiraz için başka bir yargı merciine başvurulamaması seçimin ertelenmesi yönünde bir karar alması durumunda ne tür bir tablo ortaya çıkacağı sorusunu gündeme taşıyor. 

Fakat normalde Anayasa'nın seçimleri erteleme kararını TBMM ve Cumhurbaşkanı'na vermesi ve bu kararın alınmasını da "sadece savaş durumuna" bağlaması YSK'nın bu tür bir karar alma olasılığını düşürüyor. 

Yüksek Mahkeme'nin 2012/30 sayılı esas ve 96 sayılı karar metni “Savaş ve benzeri zaruret sebepleriyle seçimlerin yapılmasının fiilen imkansız kalması” halinde ertelenmesinin önünü açıyor.

Anayasa Mahkemesi kararı 

Anayasa Mahkemesi nasıl bir rol oynayabilir?

Fatih Altaylı 10 Şubat'ta kaleme aldığı bir köşe yazısında Anayasa Mahkemesi'nin de seçimi erteleme kararı alabileceğini işaret ediyor. 

Yüksek Mahkeme'nin 2012/30 sayılı esas ve 96 sayılı karar metni “Savaş ve benzeri zaruret sebepleriyle seçimlerin yapılmasının fiilen imkansız kalması” halinde ertelenmesinin önünü açıyor.

Her ne kadar Anayasa'da sadece "savaşın" seçimlerin ertelenmesine neden olarak gösterilebileceği belirtilse de, Anayasa Mahkemesi'nin kararındaki "benzeri zaruret" tanımı, deprem gibi durumların da bu kullanımın içine alınabileceği ihtimalini kuvvetlendiriyor. 

Anayasa'ya aykırı olmasına rağmen TBMM'nin yine de seçimleri erteleme kararı almasını muhalefetin itiraz ederek Yüksek Mahkeme'ye taşıması durumunda 2012'deki karar metninden dolayı Anayasa Mahkemesi'nin itirazı reddederek seçimlerin ertelenmesine "yeşil ışık" yakma ihtimali söz konusu.