Düzce'nin Gölyaka ilçesinde meydana gelen deprem Kocaeli, İstanbul, Sakarya gibi çevre illerde hissedildi. Deprem paniği yaşayan vatandaşlar güvenlik önlemlerini artırırken, "Evimin altından fay hattı geçiyor?" sorusuna da yanıt bulmaya çalışıyor. Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün resmi internet sitesi fay hattı sorgulama ekranı ile vatandaşların bu sorularına yanıt bulmalarını sağlıyor.
Fay hattı sorgulama nasıl yapılır?
Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün (MTA) internet sitesinde 'Hizmetler' başlığı altında 'Harita Hizmetleri' bu başlığın altında ise 'Yenilenmiş Diri Fay Haritaları' seçeneğine tıklandığında fay hatlarını görebileceğiniz bir harita açılmaktadır. Bu haritadan bulunduğunuz ili seçerek bölgedeki fay hatlarını detaylı şekilde görebilirsiniz.
Fay nedir, kaç çeşit fay vardır?
Deprem kuşağında bulunan Türkiye'de irili ufaklı fay hatları bulunmaktadır. Fay; iki kıta sahanlığının birbirine sürtünerek zıt yönde hareketleri sonucunda oluşur. Kayaçlarda görülecek kadar kayma hareketi gösteren kırıklara verilen genel bir isim olan fay; normal, ters, yanal atımlı, oblik atımlı olmak üzere şekillere ayırılır.
Normal faylar: Bu faylarda tavan bloğu fay düzlemi üzerinde tabana nazaran eğim aşağıya doğru hareket eder bu suretle ilk blok birbirlerinden uzaklaşırlar. Blokların fay düzlemi üzerinde yapmış olduğu bu hareketler oransal hareketlerdir. Blokların hangisinin hareket ettiğini saptamak imkânsızdır. Bu nedenle de bu tür faylarda sadece blokların bir birine nazaran yaptıkları kaymalar göz önüne alınır. bu fayların uzunlukları çok küçük ölçeklerden kilometrelerce mesafelere kadar ulaşabilir. Bu tür faylanmalar da fay düzleminin eğim miktarı değişken olup, yatay ile düşey arasında herhangi bir derecede bulunabilir. Büyük çoğunlukta 45 dereceden daha büyük eğim miktarına sahip olurlar.
Ters faylar: Bu tür faylarda tavan bloğu taban bloğuna nazaran fay düzlemi üzerinde eğim yukarıya doğru hareket etmiş veya taban bloğu tavan bloğuna nazaran fay düzlemi üzerinde eğim aşağıya doğru hareket etmiştir. Bu suretle iki blok birbirine yaklaşır veya biri diğerinin üzerine abanır. Eğim atımlı ters fayların uzunlukları küçük ölçeklerden kilometrelerce mesafelere kadar ulaşabilir tıpkı normal faylarda olduğu gibi fay düzlemlerinin eğimde yatay ile düşey arasında herhangi bir değerde olabilir. Ters faylarda eğim dereceleri genellikle 35 derece ile 75 derece arasında değişir bazı hallerde ise ters faylarda eğimi 0 ve 35 derece arasında da bulunabilir ve bu takdirde bindirme fayları veya şaryajlar söz konu su olmaktadır. Şaryaj veya bindirme terimleri gerek saha çalışmalarında ve gerekse jeolojik harita yapımlarında sıklıkla karşılaşılan büyük jeolojik yapı çeşitleridir. Şaryaj ve bindirmelerle büyük kayaç kütleleri uzun mesafeler boyunca yer değiştirirler. Bu tür faylardan eğim dereceleri 0 ile 10 derece olan bindirme faylarına Nap fayı veya Örtü fayı adı verilmektedir.
Yanal atımlı faylar: Bu tür faylar, fay düzleminin her iki yanında bulunan blokların birbirlerine nazaran fay düzleminin düzleminin doğrultusu boyunca kaymaları sonucu meydana gelmektedir. Doğrultu atımlı faylar kayma hareketinin yönüne göre ikiye ayrılmaktadır. Bunlar Sağ yönlü atımlı faylar Sol yönlü atımlı faylardır
Doğrultu atımlı faylar: Bu tür faylar, fay düzleminin her iki yanında bulunan blokların birbirlerine nazaran fay düzleminin düzleminin doğrultusu boyunca kaymaları sonucu meydana gelmektedir. Doğrultu atımlı faylar kayma hareketinin yönüne göre ikiye ayrılmaktadır. Bunlar Sağ yönlü atımlı faylar Sol yönlü atımlı faylardır. Doğrultu atımlı faylarda her iki blok yatay istikamette birbirinden uzaklaşarak ayrılır. Bunların sağ yönlü mü yoksa sola yönlü mü olduğunu anlamak blokların hareket yönlerine bakmamız gerekir. Doğrultu atımlı faylar, sıkışmalı kıvrılmalı ve bindirmeli bölgelerin tipik yapılarındandır. Bunlar çoğunlukla büyük basınç kuvvetlerine uğrayan bölgelerin en son dönemlerinde ortaya çıkarlar, dolayısıyla büyük dağ oluşum olayları ile yakın ilişkilidirler.
Oblik atımlı faylar: Doğada, oluşan gerilmelerin yönü, kayaçlarda oluşan kırılmaların doğrultusu ile aynı olmadığından, bu gerilme sonucu gelişen faylar da genellikle tek bir yöne atım göstermezler. Bu durum fayların hemen tamamında değişik miktarlarda gözlenen ikinci nitelikli ve farklı yönlerde gelişen atımların oluşmasını sağlar. Ana hareket yönüne ek olarak bir ikincil harekete sahip olan bu tür faylara Oblik Atımlı Faylar denir.
